14 januari
Case
"Bevestigd worden door de tienduizend dingen is lichaam en geest van jezelf en van de tienduizend dingen laten vallen."
(Dogen Kigen)
Kort
Zen is de kunst van het poreus worden.
Iets langer
Dit is de vierde zin van Dogens reeks, die ik sinds enkele dagen bespreek. Het is de vreemdste zin tot nog toe. Met zijn eerste zin legde Dogen nog duidelijke grond onder onze voeten: 'De weg van de Boeddha bestuderen is jezelf bestuderen.' Dat was nog concreet: je kijkt naar jezelf. Met zijn tweede zin haalde hij die grond echter weg door te zeggen dat 'jezelf bestuderen jezelf vergeten is.' Een zin later legt hij nieuwe grond: jezelf vergeten hetzelfde is als bevestigd worden door de tienduizend dingen. En nu haalt hij opnieuw alles onderuit. Dogen lezen lijkt op hoe het voelt om zen te beoefenen. Het ene moment denk je dat je er niks van bakt. Het andere moment krijg je een inzicht, of denk je dat je echt wel een verlichtingservaring hebt gehad. En weer wat later sla je opnieuw aan het twijfelen: "Wacht even, …. wat betekent dit nu weer?"
'Laten vallen' betekent niet dat er geen gedachten of ervaringen meer zijn. Dat is bewusteloosheid. Dat is iets anders. Het betekent ook niet dat je je niets meer aantrekt van wat er gebeurt. Dat is onverschilligheid. Dat is ook wat anders. Lichaam en geest laten vallen is wat volgens Dogen hoort te gebeuren in zenmeditatie. Het is iets dat je moet doen. Niet één keer, maar heel vaak. Tot je hele leven ervan doordrongen is. Meer zelfs: tot je hele wereld ervan doordrongen is. Het lijkt alsof je lang hebt rondgelopen in een stripverhaal, waarin een zwart lijntje een duidelijke grens trekt rond elk ding en elk wezen - en dat je plots wakker wordt in een wereld zonder al die lijntjes. Dat kan fijn voelen. Of akelige verwarrend. Maar je kunt wel degelijk zo leven. Want zijn nu eenmaal wolken van relaties in een wereld die bestaat uit wolken van relaties. Dat kan een begin zijn van een veel poreuzer en lichter bestaan.
Zelfs dat is niet het einde van het verhaal. Want Dogen voegt nog een vijfde zin toe om aan zijn rijtje van vier af te werken. Dat bekijken we morgen.
Voor de hele reeks, zie hier.