27 augustus
Case
Een leerling vroeg Changsha: “Wat is het oog van de echte zenleerling?”
Changsha zei: “Zo groot en weids dat je het niet kunt verlaten.”
De leerling vroeg: “Wat wordt er dan niet verlaten?”
Changsha zei: "Overdag zie je de zon. 's Nachts de sterren.”
De leerling zei: “Ik begrijp het nog altijd niet.”
Changsha zei: “De grootse bergen zijn groen op groen gekleurd.”
Kort
Gebruik je aandacht om te kijken, niet om jezelf te verblinden.
Iets langer
Als leerlingen wat-vragen stelden, reageerden oude zenmeesters vaak alsof het een hoe-vraag was. De leerling vraagt hier wat het oog van een echte zenleerling is. Changsha beschrijft hoe dat oog is. Je zou daaruit kunnen besluiten dat in de zen de werking van de dingen belangrijker is dan wat ze precies zijn. Zeker met dingen als 'aandacht', of 'bewustzijn' of 'geest' – waar de term 'oog' naar verwijst – is die verleiding groot.
We kunnen heel geheimzinnig doen over het bewustzijn. Er zijn kranten- of onlineteksten genoeg met titels als 'we weten nog altijd niet precies wat het bewustzijn is' of 'het bewustzijn blijft en mysterie'. Dat klinkt allemaal lekker diep. Ook in meditatie kunnen we denken dat we het zuivere bewustzijn hebben ervaren, of dat we inzien dat alles Bewustzijn is. Dat kun je allemaal denken en zeggen, maar het maakt bitter weinig uit. Het enige wat je daarmee geruststelt is een klein en onzeker ego dat zich groot kan voelen bij zulke ronkende woorden.
Zenbewustzijn gaat over wat anders. Het gaat over onze aandacht inzetten. De dingen zien hoe ze werken, hoe ze op elkaar inwerken. Zoals je overdag de zon ziet, 's nachts de maan, en in de bergen allerlei soorten groen. Maar wie hardnekkig blijft zoeken naar Het Bewustzijn, begrijpt dit concrete onderricht niet, hoe vaak het ook wordt herhaald.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.