14 juli
Case
“Als de juiste persoon een verkeerd onderricht aanreikt, wordt het een juist onderricht. Als een verkeerde persoon een juist onderricht aanreikt, wordt het een verkeerd onderricht.”
(Zhaozhou)
Kort
Alles is relationeel. Boeddhistische theorie dus ook.
Iets langer
Zhaozhou's uitspraak kan gevaarlijk kan zijn. Hij lijkt hier te zeggen dat er niets waar of onwaar is, en dat alles afhangt van degene die aan het woord is. Dan kun je wantoestanden krijgen, zoals leraren (of presidenten) die denken altijd gelijk hebben, en entourages van leraren (en presidenten) die dat geloven. Zulke wantoestanden bestaan. Ook in de zen. Ze zijn op geen enkele manier goed te praten.
Maar er is ook een manier om Zhaozhou's zin als waardevol te lezen. Boeddhistisch onderricht gaat niet alleen over de inhoud, maar ook over de manier waarop het overgedragen wordt. Dat speelt zo'n grote rol dat zelfs juist onderricht verkeerd kan binnenkomen, en dat zelfs fout onderricht goed kan binnenkomen. Goed onderricht wordt bijvoorbeeld vergif als het als een papegaai wordt nagepraat. Verkeerd onderricht kan ons wakker maken als het bijvoorbeeld dingen in vraag stelt en we daardoor scherper moeten worden in ons inzicht. De persoon die het onderricht geeft, kan daarin een rol spelen. Van de ene neem je maar moeilijk iets aan, terwijl een ander met net dezelfde woorden je wel iets kan doen inzien. Maar het hangt net zo goed af van je eigen bereidheid om iets toe te laten, van het moment, van de noden van de wereld op dat moment, enzovoort...
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.