29 juni
Case
Een leerling vroeg Zhaozhou: “Een tekst zegt 'De hoogste weg kent geen moeilijkheden, hij wijst gewoonweg alle onderscheid af”, maar zodra die woorden uitgesproken zijn, is er al onderscheid.' Hoe helpt u mensen hiermee?”
Zhaozhou zei: “Waarom citeer je hem niet helemaal?'
De leerling zei: “Ik ken de tekst maar tot daar.”
Zhaozhou zei: “Het is alleen maar dit: 'De hoogste weg kent geen moeilijkheden, hij wijst gewoon alle onderscheid af.'
(Biyanlu)
In het kort
Citeren doe je best vanuit de toppen van je tenen.
Iets langer
De leerling citeert hier de eerste zin van een klassieke zentekst, de Xinxinming. Die zegt dat we alleen maar alle onderscheid moeten afleggen. De leerling merkt terecht op dat je op die manier een onderscheid maakt tussen 'onderscheid maken' en 'geen onderscheid maken'. Dus eet de zin zichzelf op. Hij vraagt hoe Zhaozhou mensen helpt die daar tegenaan lopen.
Zhaozhou vraagt daarop waarom de leerling het niet helemaal citeert. Begrijpelijkerwijs denkt de leerling dat Zhaozhou zegt dat hij de hele Xinxinming moet citeren om de eerste zin te begrijpen. Maar ook Zhaozhou citeert simpelweg die ene zin. Wat gebeurt hier?
Ik denk dat Zhazohou zijn leerling niet om meer tekstmateriaal vraagt. Per slot van rekening zijn alle zinnen van de Xinxingming toch maar variaties op die eerste. Dat is wel vaker het geval in klassieke zenteksten. Het is mogelijk dat Zhaozhou met 'helemaal citeren' niet 'de hele tekst citeren' bedoelt, maar 'met huid en haar citeren, met hart en ziel. Van top tot teen proberen te belichamen wat deze zin zegt.'
Dus ja, in logische zin voert 'geen onderscheid maken' een onderscheid in. Maar probeer het toch maar. Zo goed je kunt. Bijvoorbeeld in je meditatie. En zie wat dat met je doet. De zin is een oproep tot en experiment, een praktijk. Het is niet per se een betonnen absolute waarheid.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.