24 juni
Case
Yaoshan zat te mediteren.
Zijn leraar Shitou vroeg hem: “Wat ben je aan het doen?”
Yaoshan antwoordde: “Ik doe helemaal niets.”
Shitou zei: “Dan zit je maar wat te luiwammesen.”
Yaoshan zei: “Als zitten luiwammesen is, dan ben ik inderdaad aan het luiwammesen.”
Shitou vroeg: “Je zegt dat je niets doet. Wat ben je daar dan aan het niet-doen?”
Yaoshan antwoordde: “Dat weten zelfs duizend oude Boeddha's niet.”
Shitou keurde zijn antwoord goed.
Kort
Nee, je weet niet hoe meditatie werkt.
Iets langer
Shitou* ziet zijn leerling Yaoshan** mediteren en wil even onderzoeken wat hij uitvoert. Dat is één van de nadelen van meditatie: je ziet buiten niet wat er binnen gaande is. Yaoshan geeft een heel 'zen' antwoord: “Ik doe niets.” Maar misschien is dat een beetje te gemakkelijk. Dus vraagt Shitou vraagt door. “Wat is het verschil tussen jouw zitten en een beetje zitten luiwammesen?” Luiwammesen kan best oké zijn, maar zenmeditatie is nog wat anders.
Yaoshan toont zich zelfverzekerd. Het kan hem niet schelen dat mensen hem een verkeerdelijk een luiwammes zouden noemen. Dat kan twee dingen betekenen: hij is een arrogant kereltje, of hij heeft echt begrepen wat zenmeditatie is. Shitou legt het vuur nog meer aan zijn schenen en speelt met Yaoshans woorden: “Wat zit je daar dan te niet-doen?”
En dan toont Yaoshan zich helemaal. Hij erkent dat hij dat niet weet. Dat je dat niet kunt weten. Ook de grootste Boeddha's niet. Je leert zenmeditatie te doen door nauwgezet richtlijnen te volgen. Elke keer opnieuw. Zitten naar zitting. Ademstoot na ademstoot. Moment na moment. Maar die richtlijnen zijn nooit een accurate beschrijving van wat je uiteindelijk echt zit te doen. Shitou is in zijn nopjes met dat antwoord.
* Shitou Xiqian (700-790).
** Yaoshan Weiyan (745-828).
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.