20 juni
Case
Panshan zei tot zijn leerlingen: “In heel de wereld is er geen dharma. Waar zou je de geest dan vinden?”
(Biyanlu)
Kort
Stop het spelletje micro-macro!
Iets langer
Panshan was een leerling van Mazu. Mazu zei dat de Boeddha de gewone geest is. Op zijn beurt zegt Panshan dat er géén geest is. Zijn argument daarvoor is dat er ook geen dharma is. 'Dharma' kan verschillende betekenissen hebben. Meestal betekent het de boeddhistische leer, maar soms ook natuurwet, of realiteit, of kleinste deeltje van de realiteit, en heel soms de rol die je op te nemen hebt vanuit je maatschappelijke positie. Het lastige aan zenverhaaltjes is dat dharma bijna nooit wordt uitgelegd.
Ik lees 'dharma' hier als een term voor 'datgene wat onze zingeving ondersteunt': een beeld van de realiteit om vaste grond onder je voeten te hebben, en een beeld van wat een levensideaal is, om richting aan je leven te geven. Als Panshan zegt dat in heel de wereld er geen dharma is,” dan lees ik dat als een opmerking we niet naar het heelal in zijn geheel moeten kijken om de zin van zen te vinden. Of we ons die macrokosmos nu inbeelden als materie, als energie of als bewustzijn maakt niet zoveel uit. Als we daar naar zin gaan zoeken, eindigen we hooguit met vage fantasie, een projectie die zich verkoopt als diepe waarheid.
Hetzelfde geldt voor onze geest. Als we naar binnen kijken en in die microkosmos de zin van ons bestaan aan te treffen eindigen we net zo goed met fantasieën en projecties.
Waar vinden we dan wel steun voor een zingevend leven? Dat vertelt Panshan hier niet.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.