1 juni
Case
Zhaozhou vroeg Nanquan: Wat is de weg?
Nanquan antwoordde: “De gewone geest is de weg.”
Zhaozhou vroeg: “Zal ik die dan proberen te vinden?”
Nanquan antwoordde: “Als je hem zoekt, zul je er gescheiden van zijn.”
Zhaozhou hield vol: “Maar als ik er niet naar zoek, hoe weet ik dan of ik de weg ken?”
Nanquan zei: “De weg is geen zaak van kennen of niet kennen. Kennen is illusie. Niet kennen is verdwazing. Als je de ware weg echt bereikt, boven alle twijfel, zul je zien dat die weids en grenzeloos is als de ruimte. Hoe kun je daar dan over praten in termen van goed of verkeerd?”
Bij die woorden kreeg Zhaozhou een groot inzicht.
(Wumenguan)
Kort
Je kunt niet uitleggen hoe je loopt. Toch doe je het.
Iets langer
De zin “De gewone geest is de weg” hebben we al bij Mazu* gezien. Mazu was de leraar van Nanquan**, die hier het idee van zijn leraar dus verder uitwerkt in en gesprek met zijn leerling Zhaozhou***. In dit gesprek blijf ik vooral kleven aan de zin “Kennen is illusie. Niet kennen is verdwazing.” Dat kennen illusie is, is cliché-zen. Daar ging het in deze notities ook al vaker over. Maar dat niet-kennen verdwazing is, is origineler. Deze zin pakt een valkuil van de eerste aan. De valkuil waarin niet-kennen het enige is wat je denkt te moeten doen. De Amerikaanse zenleraar Dan Leighton heeft dat ooit eens lobotomie-zen genoemd. Het idee dat een leeg hoofd, niet nadenken, niets weten of begrijpen het grote ideaal is. Er is geen enkele reden om intellectuele luiheid de hemel in te prijzen. Maar, zoals de eerste zin zegt, het intellect is niet alles. Er zit nog een heel lichaam rond dat brein. En dat doet mee. Ook in de zen. Of je dat nu begrijpt of niet.
* Mazu Daoyi (709-877).
** Nanquan Puyuan (748-835).
*** Zhaozhou Congshen (778-897).
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.