29 mei
Case
Als je van een kar de wielen als de assen wegneemt. Wat hou je dan over?
(Wumenguan)
Kort
Waarom zou je die wielen en assen wegnemen?
Iets langer
Karren of strijdwagens hebben een bijzonder plekje in de boeddhistische literatuur. Net zoals bij andere antieke filosofieën, staat die voor het 'ware zelf'. Bij andere filosofieën, zoals die van Plato en de Indiase mystieke Upanishaden, staat de wagen meestal voor een eeuwige ziel, die gevleugeld naar de hemel vliegt om zin in het leven te ervaren. In het boeddhisme staat de wagen doorgaans voor het observeerbare feit dat er niets eeuwigs bestaat. Dat alles uit onderdelen bestaat en dat iets enkel maar bestaat als die onderdelen samengebracht zijn. Net zoals er geen 'karheid' van de kar bestaat die verder gaat als de kar stuk is, zo geldt dat ook voor het 'zelf'.
Volgens sommige commentaren staan in het verhaaltje hierboven de wielen voor de geest en de as voor het lichaam. Neem geest en lichaam weg en wat blijft er van je over? Maar al bij al maakt het niet zoveel uit waar de verschillende delen van de kar precies voor staan. We hoeven niet al te veel weg te nemen of we zijn er niet meer. Niet alleen lichaamsdelen zoals organen, maar ook zuurstof, luchtdruk, genoeg drinkwater, voedsel, … Er is echt heel veel nodig om te bestaan. Het is een wonder dat we er überhaupt even kunnen zijn. Dat is, grofweg, de boeddhistische filosofie van het niet-zelf.
'Niet-zelf' betekent niet dat we niet bestaan, zoals soms wel eens gezegd wordt. Dat is onzin. We bestaan duidelijk. Als je daar niet zeker van bent, steek dan maar een duimspijker in je vinger. Zie je? Je bestaat. Het is echt net zoals de kar. Zolang de onderdelen er zijn, bestaat de kar. Ze bestaat genoeg om er goede of slechte dingen mee te doen. Dat geldt voor ons ook. Een eeuwige ziel heb je niet nodig om een zinvol leven te leiden. In plaats van ons af te vragen wat er van ons overblijft als onze wielen en assen weggenomen worden, maken we beter gebruik van de tijd dat we wel bestaan om het leven zo mooi mogelijk te maken. Anders is ons bestaan pas echt zinloos.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.