5 mei
Case
Op een dag vroeg een leerling aan meester Langya: “Men zegt dat het heelal zuiver is en zijn oorspronkelijke vorm toont. Hoe kunnen er dan bergen, rivieren en aarde zijn?”
Langya antwoordde: “Het heelal is zuiver en zijn oorspronkelijke vorm toont. Hoe kan het dan bergen, rivieren en de Aarde manifesteren?”
(Shinji Shobogenzo)
Kort
Hoe? Zo!
Iets langer
Dit schijnbaar eenvoudige gesprekje gaat over een vraag die ontzettend vaak gesteld wordt: als het waar is dat een verlicht mens het hele heelal als zuiver ziet, waarom zijn er dan zoveel onzuivere dingen te zien. In onze post-romantische cultuur is het misschien vreemd dat Langya's leerling bergen, rivieren en aarde als voorbeelden van onzuiverheid noemt. In onze tijden van extreme ecologische achteruitgang hopen wij vaak net zuiverheid te vinden in natuurlijke dingen als rivieren, bergen en de aarde. Maar tot nog niet zo lang geleden waren bergen en rivieren (behalve de enkele heilige gevallen) voornamelijk moeilijk over te steken dingen, en was aarde vooral een bron van slijk en vuiligheid.
Waarom herhaalt Langya gewoonweg de vraag van zijn leerling? En waarom vindt de zentraditie dat rare antwoord de moeite waard om ondertussen al tien eeuwen te bewaren in bloemlezingen?
Ik zie hier, zoals zo vaak, een aantal mogelijke lezingen in. De grappigste vind ik het idee dat Langya zijn leerling op een zeurtoontje napraat. Om te tonen dat die grote filosofisch vraag – hoe kan een zuivere diepe, absolute realiteit, de waarheid die je ziet als je helemaal verlicht bent, toch zo'n onvolmaakte en onzuivere wereld voortbrengen? – onzin is. Omdat er in de verkeerde richting naar bevrijding wordt gezocht. Het is een vraag die weinig meer uitdrukt dat teleurstelling, het gevoel dat je op deze wereld niet genoeg kunt vinden om een zinvol leven te leiden. Dat er vast nog iets anders moet zijn, iets dieps, dat je van alle onvolmaaktheden kan verlossen. En dat dit idee al bij al alleen maar tijdverlies is, omdat er een heel andere, veel relevantere zingeving te vinden is.
Een andere lezing betekent ongeveer hetzelfde, maar doet het minder neerbuigend. Langya herhaalt de vraag van zijn leerling, om hem te tonen dat hij die op dit moment deze vraag stelt de manier is waarop het heelal zijn oorspronkelijk vorm toont. Dat wij die met elkaar praten, woorden en zinnen vormen, in de precieze situatie zoals ze is, een stralend moment is, een onwaarschijnlijk wonder. En dat in het erkennen daarvan en het liefdevol observeren daarvan een grote bevrijding en zin te vinden is.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.