1 mei: Gewoonweg dit beoefenen
Case
Als je 'gewoonweg dit' wil zijn, moet je 'gewoonweg dit' meteen beoefenen.
(Dogen, Fukanzazengi)
Kort
Zen zijn is zen doen.
Iets langer
In mediterende kringen is er iets vreemds gebeurd met de manier waarover gesproken wordt over 'doen' en 'zijn'. Alsof het probleem van ons bestaan is dat we te veel in het 'doen' zitten en dat meditatie daarom ons uitnodigt om meer in 'het zijn' te gaan. Met dit bovenstaande zinnetje uit zijn meditatiehandleiding Fukanzazengi probeert Dogen tegen die neiging in te gaan. Hij doet dat door te verwijzen naar een uitspraak van een veel oudere zenleraar, Dongshan, die in een gesprek met een leerling had gezegd dat hij 'gewoonweg dit' moest zijn, en dat hij dat sowieso al was. Uit dit soort van uitlatingen zou je kunnen besluiten dat in absolute zin alles eigenlijk dik in orde is, dat er dus eigenlijk niets hoeft te gebeuren, en dat meditatie neerkomt om gewoonweg te zijn wat je eigenlijk bent.
Dat kan een troostend idee zijn.
Maar de vraag is dan dan wel: wat bedoel je met datgene wat je eigenlijk bent? Want in deze manier van spreken kan het idee postvatten van een 'eigenlijke' waarheid, die meer waar is dan de realiteit die we in ons gewone doen en laten ervaren. Een diepe waarheid waarin alles goed is. Zodat het leed van de gewone wereld iets minder belangrijk wordt. Meditatie wordt dan snel een soort van ontsnappingsfantasie. Eigenlijk is in het absolute 'zijn', onder alle 'gedoe', alles goed. Dus is er ook geen probleem. Dus kan ik gewoon gaan zitten, niets doen, en geloven dat ik de diepe waarheid aanschouw, die veel belangrijker is dan mijn problemen, of de problemen van de wereld.
Maar je zou net zo goed kunnen zeggen dat 'wat je eigenlijk bent' het netwerk van interacties is, de wolk van oorzaken en gevolgen, die zich hier en nu voordoen. Dat is al bij al de manier waarop het boeddhisme over 'het zelf' denkt. Als je daarin gaat zitten, en je daarvoor opent, kun je niet langer een onderscheid maken tussen wat we doen en wat we zijn. Eerder dan lekker gezellig te zitten denken dat het het allemaal niet uitmaakt, open je je voor he ontzagwekkende feit dat maakt werkelijk alles wat uitmaakt. Als elk moment van zijn een moment van interactie is, maakt elk van onze acties, hoe klein ook, een verschil. Zen zijn wordt dan een zaak van hier en nu, meteen, ogenblikkelijk, zen te beoefenen. Dat klinkt misschien imposant of stresserend. Maar in de praktijk is dit een bijzonder stabiliserende praktijk. Uitdagend, zeker. Als het evident was, zou het boeddhisme nooit bestaan hebben. Dus neen, zo simpel is het niet om dit echt volledig te belichamen. Maar elke poging daartoe is o zo geweldig de moeite waard.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.