28 april
Case
Een leerling vroeg aan Touzi: “Men zegt dat elke stem de stem van de Boeddha is. Is dat waar?”
Touzi zei: “Ja, dat is waar.”
De leerling zei: “Dan hoop ik, Meester, dat ik u geen scheet zal horen laten.”
Touzi gaf hem een tik met zijn stok.
De monnik vroeg opnieuw: “Een boeddhistische tekst zegt dat zowel zachte als harde woorden naar het eerste principe leiden. Is dat waar?”
Touzi zei: “Ja dat is waar.”
De leerling zei: “Meester, mag ik u een ezel noemen?”
Touzi gaf hem een tik met zijn stok.
Kort
'Alles is Boeddha' kan alles verheffen, en alles neerhalen. Dat hangt van jouw eigen geest af.
Iets langer
Touzi Datong (819-914) was een Chinees zenmeester. In de gesprekken die we van hem kennen, komt hij vaak naar voren als een ietwat excentrieke figuur. Net als Zhaozhou antwoordde hij soms de vreemdste dingen op vragen van leerlingen. Het lijkt erop dat de leerling die hem hier vragen stelt, erop uit is om zelf ook als zo'n excentrieke zenfiguur over te komen bij zijn leraar. Maar het is maar de vraag of zijn vreemde uitlatingen voortkomen uit een vrije geest, of uit een geest die graag zou overkomen als een vrije geest. Is elke klank de stem van de Boeddha? Ja. Een scheet dus ook? Tsh-boem. Helpen harde woorden ook om tot ontwaken te komen? Ja. Mag ik u een ezel noemen? Tsh-boem. De humor van de leerling overstijgt nauwelijks die van de gemiddelde scheurkalender. Naar elke klank luisteren als was het de stem van de Boeddha kan werkelijk een heel andere en zinderende relatie met de wereld doen ontstaan. Maar alleen maar als je dit echt oppakt als een praktijk. Scheten kunnen gerust tot die geluiden horen. Maar als 'scheten dus ook?' je poging is om een ontwaakte geest te imiteren, is die reactie maar van een bedenkelijke aard. De reactie zet niet aan tot de praktijk. 'Zen zijn' wordt dan weinig meer dan povere moppen tappen om te scoren. De air van bevrijd te zijn maskeert nauwelijks hoe vast je zit in je ego. Een leraar een ezel noemen is best mogelijk. Waarom niet? Maar alweer is er een verschil tussen de bevrijde uithangen en werkelijk vrij zijn om door een vastgeroeste situatie te prikken. De kwaliteit vrijheid van spreken in de zen hangt helemaal af van de kwaliteit van de geest. Van het aanvoelen van een situatie. Er is een verschil tussen een verlicht mens en een balorige puber.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.