23 maart
Case
Xuansha tekende een cirkel op de grond.
Gushan zei: “Hier kan niemand uit ontsnappen.”
Xuansha was het niet eens met hem.
Gushan vroeg: “Meester, wat denkt u er dan van?”
Xuansha zei: “Hier kan niemand uit ontsnappen.”
Kort
Let's go mesocosmic.
Iets langer
Cirkels (enso) tekenen is zo'n beetje het cliché van de zen-kunst geworden. Dit is een van de oudste opgetekende verhalen daarrond. Xuansha trekt een cirkel op de grond. Ik stel me daarbij voor dat zijn leerling Gushan denkt dat dit beeld betekent dat we eigenlijk één zijn met het heelal. De cirkel lijkt wel een onderscheid te maken tussen de ruimte binnen de lijn (ons innerlijke zelf, omringd door onze huid) en de ruimte buiten de lijn (de buitenwereld buiten onze huid). Maar eigenlijk behoort alles tot de ene grond. één allesomvattende realiteit, waaruit we niet kunnen ontsnappen. Dat inzien, denkt hij, is dan het diepste zen-ontwaken zijn.
Xuansha is het daar niet mee eens. Toch herhaalt hij Gunsha's zin letterlijk. Wat bedoelt hij daar dan mee? Het is natuurlijk waar dat we fundamenteel allemaal tot de kosmos horen. Net zoals Xuansha's cirkel deel uitmaakt van de grond waarop hij getekend staat. Maar wat als we zijn cirkel zelf ernstig nemen? Wat als het net wel allemaal over dat fragiele dunne lijntjes gaat?
Ik weet dat mijn lezing van dit gesprek is niet orthodox is. Ze komt voort uit de tijd en de omstandigheden waarin ik zen probeer te beoefenen. En in onze tijd doet doet Xuansha's dunne cirkel me onvermijdelijk denken aan het dunne vliesje dat rond de Aardbol ligt en dat alle leven bevat. De huid van de Aarde ligt tussen de onleefbare inwendige van de Aarde en de onleefbare ruimte boven de atmosfeer. Dat is de situatie waaruit we niet kunnen ontsnappen. Wat we ons ook indenken over de verlichting, overstijging, ontwaken of bevrijding, we zullen er altijd mee rekening moeten houden dat wij kinderen van dit dunne velletje zijn. Als onze zen daar geen prioriteit aan geeft, zal ze niet relevant zijn voor onze tijd.
Voor de hele reeks, klik hier.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.