31 januari
Case
Keizer Wu vroeg: “Wie bent u dan?”
Bodhidharma zei: “Weet niet.”
Kort
Jezelf niet kennen is het begin van alle wijsheid.
Iets langer
Dit is de derde en laatste deel van het gesprek tussen de Chinese keizer en de Indiase boeddhistische leraar Bodhidharma, waarvan ik de eerste en tweede eergisteren en gisteren besproken heb. Bodhidharma heeft de keizer al twee keer verward met korte en onthutsende antwoorden. Zonet zei hij nog tot Wu dat alles leeg is en niets heilig. Wu reageert gevat: “Wie bent u dan?” Met andere woorden: “Wacht even, kerel, als alles leeg is en niets heiligs, wat sta jij hier dan de heilige man uit te hangen, met je monnikengewaad, jezelf de 28ste opvolger van de Boeddha noemend?” Prima vraag van Wu.
Bodhidharma reageert opnieuw brutaal kort: “Weet niet.” Een mens zou ondertussen voor minder mededogen voelen voor de arme Wu. Je zou het hem toewensen dat hij te maken had gekregen met een mildere zenleraar. Maar Bodhidharma heeft wel degelijk op zijn vraag geantwoord. Als je echt goed kijkt en eerlijk bent, weet je niet wie je bent. Er borrelt vanalles in je op, maar je krijgt nooit een 'zelf' te zien.
De moderne Amerikaanse zenleraar Bernie Glassman bedacht drie basisdogma's voor zijn Zen Peacemakers Community. Ironisch genoeg is het eerst dogma: niet weten. Niet als nihilisme, maar als intellectuele eerlijkheid. Als positieve praktijk. Het tweede is 'getuigenis afleggen': we moeten erkennen wat we te zien krijgen in de wereld, vooral het leed en de oorzaken ervan. Het derde dogma is: 'actie ondernemen'. Zen-leegte is geen vrijbrief voor nihilisme, maar het begin van engagement. Het begin van alle wijsheid is niet zelfkennis, maar het besef dat je de wereld en jezelf niet kent.
Voor de hele reeks, klik hier.