29 januari
Case
Keizer Wu van Liang vroeg aan Bodhidharma: “Ik heb talloze tempels laten bouwen en teksten laten vertalen. Wat zijn mijn verdiensten?”
Bodhidharma zei: “Geen verdiensten.”
(Shoyoroku)
Kort
Natuurlijk hebben onze daden gevolgen. Maar een al te berekenende geest schiet zichzelf in de voet.
Iets langer
Dit gesprek is zo goed als zeker een legende. Het wordt in het zesde-eeuwse China gesitueerd, aan het hof van keizer Wu. Hij ontvangt Bodhidharma*, een Indiase boeddhistische leraar, die later de stichter van de Chinese zen zal worden. Wu had sympathie voor het boeddhisme. Hij had gehoord dat goede daden goede 'verdiensten' opleveren. Dus ontpopte hij zich als mecenas van het boeddhisme. Aangezien er zonder geld niet gekookt kan worden, was die steun van groot belang. Het voortbestaan van het boeddhisme heeft altijd afgehangen van materiële steun vanuit de maatschappij. Ook vandaag.
Wu wilden weten of hij het wel goed deed. Dus vroeg hij dat aan Bodhidharma. Maar iets in zijn vraag toont dat hij toch vooral geëerd wilde worden als een groot beoefenaar, die de essentie van het boeddhisme had begrepen.
Een goede lobbyist zou antwoorden dat de keizer het natuurlijk helemaal gevat had en dat zijn verdiensten eindeloos groot waren. Maar Bodhidharma is uit een ander hout gesneden. Hij schopt de keizer van zijn roze wolk, en legt de vinger op de wonde. Als we in de zen zit te polsen naar 'returns on investment', verliezen we meteen alle zen. Echte vrijgevigheid kan bevrijdend zijn, maar berekende vrijgevigheid houd ons in de knel. Zen is nog wat anders dan een koehandel. Zen begint zelfs pas daar waar de voordelen voor onszelf overstegen worden.
* Bodhidharma (?-532).
Voor de hele reeks, klik hier.