2 september
Case
Dasui hield zijn staf op en vroeg: “Waar komt dit vandaan?”
Een leerling zei: “Uit de oorzakelijkheid.”
Dasui zei: “Hoe miserabel. Hoe bitter!”
Kort
En toch had de leerling gelijk.
Iets langer
Oude Chinese zenleraren staken graag hun lerarenstaf in de hoogte en vroegen hun leerlingen dan om iets te zeggen. Het was een manier om te onderzoeken hoe de leerlingen hun inzicht in de boeddhisme konden toepassen op een concrete situatie. Vaak stonden de leerlingen met hun mond vol tanden en zei de leraar zelf maar iets. Of de leerlingen schoten te kort in hun antwoord en werden op hun plaats gezet. Het is een beetje een spel dat bij de traditionele zen hoorde. Chinezen deden zulke dingen graag.
Deze keer vraagt Dasui waar 'dit' vandaan komt. De leerling, die zijn boeddhisme kent, antwoordt dat dit, zoals alle dingen, voortkomt uit een spel van oorzaken en omstandigheden. Dus ook Dasui's lerarenstaf, het symbool voor het boeddhistische onderricht. Maar Dasui lijkt niet gelukkig te zijn met zijn antwoord. Het inzicht dat alles voortkomt uit vroegere oorzaken is belangrijk, maar heeft ook een valkuil. Je zou bijvoorbeeld kunnen besluiten dat je geen enkele zeg hebt in wat er gebeurt. Dat alles zomaar loopt zoals het loopt. En dat het zinloos is om er invloed op te willen uitoefenen. Dat zen beoefenen gelijk staat met alles aanvaarden. Dat zou inderdaad maar een miserabele en bittere zen zijn.
Maar toch heeft de leerling gelijk. Ook onze pogingen om een gunstige invloed te hebben op de wolk van oorzaken is een deel van die wolk. Onze pogingen om wijs te zijn komen niet alleen voort uit oude oorzaken. Ze komen ook voort uit onze intentie hier en nu om een gunstige invloed te hebben op de wolk. Ze geven mee vorm aan de oorzakelijkheid. Oorzakelijkheid betekent niet dat we alleen maar kunnen aanvaarden. Het betekent dat we niet niet kunnen deelnemen aan de wereld.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.