25 juni
Case
Een leerling vroeg Dongshan: “We krijgen koude en warmte over ons heen. Hoe kunnen we vermijden?
Dongshan zei: “Waarom ga je niet naar de plaats waar geen koude of warmte is?”
De leerling vroeg: “Wat is de plaats waar geen koude of warmte is?”
Dongshan zei: “Als het koud is, laat de koude je dan doden. Als het warm is, laat de warmte je dan doden.”
(Biyanlu)
Kort
Dat krijg je als je het leven wil vermijden.
Iets langer
In China kan het heel koud en heel warm worden. Oude kloosters werden nauwelijks verwarmd en van airco was natuurlijk al helemaal geen sprake. De leerling vroeg zich af of grote zenmeesters een truc hebben om zich te bevrijden van koude en warmte? Of iets algemener: kan een gevorderd zenbeoefenaar vervelende ervaringen vermijden?
Dongshans* eerste antwoord kunnen we op twee manieren lezen. Je zou je zodanig kunnen concentreren op je ademhaling dat je nauwelijks nog iets ervaart of voelt. Die meditatieve toestand bestaat. Volgens sommigen is die toestand het grote ideaal. Volgens anderen is dit uitgerekend de dwaalweg waar de Boeddha nog het meest kritiek op had.
Een tweede mogelijke betekenis is dat Dongshan hier zegt dat de plaats waar geen warmte op koude bestaat bij leven niet te vinden is. Als je dat niet wil, moet je maar sterven.
De leerling vraagt waar die plek dan wel te vinden zou zijn en Dongshan zet verder in op het thema van de dood: “laat de warmte en koude je doden!” Wat wordt daar dan gedood? Je verzet. Zo bekeken geeft Dongshan gewoonweg praktische raad: staak je verzet en laat de koude koud zijn en de warmte warm. Wees een ontvankelijke ruimte. Hou op je jammerend te identificeren met een lastige ervaring. Dit is verre van eenvoudig. En Dongshan is hier inderdaad behoorlijk radicaal. Maar het is een heel goede richting om in te zetten, bij onaangename ervaringen. Het zenideaal is ervaren wat er te ervaren is, en beginnen met er niet op te reageren. Opdat we vanuit een veel bredere basis wijze kunnen reageren. En om, als er echt niets tegen in te brengen is, niet te reageren.
*Dongshan Liangjie (807-869).
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.