24 juni
Case
Yaoshan zat te mediteren.
Zijn leraar Shitou vroeg hem: “Wat ben je aan het doen?”
Yaoshan antwoordde: “Ik doe helemaal niets.”
Shitou zei: “Dan zit je maar wat te luiwammesen.”
Yaoshan zei: “Als zitten luiwammesen is, dan ben ik inderdaad aan het luiwammesen.”
Shitou vroeg: “Je zegt dat je niets doet. Wat ben je daar dan aan het niet-doen?”
Yaoshan antwoordde: “Dat weten zelfs duizend oude Boeddha's niet.”
Shitou keurde zijn antwoord goed.
Kort
Nee, je weet niet hoe meditatie werkt.
Iets langer
Ik vind dit een heel mooi gesprek. Het raakt het hart van de zenpraktijk. Shitou ziet zijn leerling Yaoshan mediteren en wil even onderzoeken wat er precies gebeurt in zijn meditatie. Dat is één van de nadelen van meditatie: je ziet buiten niet wat er binnen gaande is. Je kunt wel een en ander afleiden uit de meditatiehouding, en uit het gedrag dat iemand na de meditatie stelt, maar dat blijft allemaal toch vrij beperkt.
Dus is het niet zo vreemd dat Shitou hem vraagt wat hij daar precies zit te doen. Yaoshan is uit goed zen-hout gesneden en antwoordt niet “Ik ben aan het mediteren.” Hij weet dat hij iets moet zeggen waarmee hij zijn begrip van meditatie toont. Dus zegt hij: “Ik doe niets.” Heel erg zen is dat. Maar misschien een beetje te gemakkelijk. En Shitou vraagt door. “Wat is het verschil tussen jouw zitten en een beetje zitten luiwammesen?” Niet dat er per se iets mis is met luiwammesen. Maar zenmeditatie is wat anders.
Yaoshan toont zich zelfverzekerd en antwoordt dat het hem niet kan schelen dat mensen hem een verkeerdelijk een luiwammes zouden noemen. Want hij weet donders goed dat hij echt aan zenmeditatie doet. Dat kan twee dingen betekenen: Yaoshan is een arrogant kereltje. Of hij heeft echt aan den lijve ervaren wat zenmeditatie is. Shitou legt het vuur nog meer aan zijn schenen en speelt met Yaoshans woorden: “Wat zit je daar dan te niet-doen?” Waarop Shitou zich helemaal blootgeeft.
Hij erkent dat hij dat ook niet weet. En meer zelfs, dat je dit niet kunt weten. Ook de grootste Boeddha's niet. Je leert zenmeditatie te doen door nauwgezet richtlijnen te volgen. Elke keer opnieuw. Zitten naar zitting. Ademstoot na ademstoot. Moment na moment. Maar die richtlijnen zijn nooit een accurate beschrijving van wat je uiteindelijk echt zit te doen. Shitou is in zijn nopjes met dat antwoord. En Yaoshan zal later zijn opvolgers worden.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.