5 juni
Case
Muzhou vroeg een leerling: “Waar kom je vandaan?”
De leerling slaakte een kreet: "Katsu!"
Muzhou zei: “Deze oude monnik werd neergebruld door jou.”
De leerling slaakte opnieuw een kreet.
Muzhou zei: “Zeg eens iets over de derde en de vierde kreet?”
De leerling zweeg.
Muzhou gaf de leerling een tik en zei: “Leeghoofd.”
(Biyanlu)
Kort
Zen clichés stinken niet minder dan andere clichés.
Iets langer
Muzhou (780-877) is een krasse jongen onder de oude zenmeesters. De leerling wil hem tonen dat hij ook kras is en geeft op de eerste vraag een brul als antwoord, om te tonen hoezeer hij helemaal hier en nu is. Dat was toen de mode in sommige zenscholen.
Na de eerste brul toont Muzhou zich mild. De leerling slaakt dan nog een kreet. Daarmee verraadt hij dat zijn katsu een trucje is geworden. Een zen-cliché. Als Muzhou hem daarop betrapt, staat de leerling plots met zijn mond vol tanden. Grappig genoeg sluit Mazhou het gesprek met dat andere oude cliché: de leerling een tik geven.
Katsu roepen is ondertussen wat uit de mode geraakt. Vandaag maken andere zen-clichés de dienst uit. Zoals zeggen dat je niets verwacht van je zen, dat alles één is, dat het is wat het is, dat je je eigen meester moet zijn. Enzovoort. Elk onderricht, elke wijsheid kan een cliché worden. Als we goed opletten kunnen we de smaak van het cliché proeven in onze mond. Het laat een smaak na zelfvoldaanheid, vermengd met de smaak van de wetenschap dat je de boel een beetje bedot, de smaak van de angst om daarop betrapt te worden, en de smaak van koppigheid om dat niet toe te geven.
Veel beter dan te blijven kauwen op gekoesterde clichés is met je mond vol tanden staan. Een mal figuur slaan. Ziedaar de ruimte voor een volgende stap.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.