1 juni
Case
Zhaozhou vroeg Nanquan: Wat is de weg?
Nanquan antwoordde: “De gewone geest is de weg.”
Zhaozhou vroeg: “Zal ik die dan proberen te vinden?”
Nanquan antwoordde: “Als je hem zoekt, zul je er gescheiden van zijn.”
Zhaozhou hield vol: “Maar als ik er niet naar zoek, hoe weet ik dan of ik de weg ken?”
Nanquan zei: “De weg is geen zaak van kennen of niet kennen. Kennen is illusie. Niet kennen is verdwazing. Als je de ware weg echt bereikt, boven alle twijfel, zul je zien dat die weids en grenzeloos is als de ruimte. Hoe kun je daar dan over praten in termen van goed of verkeerd?”
Bij die woorden kreeg Zhaozhou een groot inzicht.
(Wumenguan)
Kort
Leg eens uit hoe je loopt. Lukt niet. En toch doe je het.
Iets langer
Van dit gesprek is de zin “De gewone geest is de weg” de beroemdste. Hij is vrij recht voor de raap. Om een zenleven te leiden hoef je niet weg te zappen naar een bijzondere geest, ergens op een ander bestaansniveau. Je zen zit in wat je nu doet. Daar hebben we Mazu ook al over gehoord (link 20 januari). Mazu was de leraar van Nansen.
In dit verhaaltje blijft mijn aandacht eerder kleven aan een ander stukje: “Kennen is illusie. Niet kennen is verdwazing.” Als er alleen had gestaan dat kennen illusie is, dan zou het niet veel meer dan een zen-cliché benadrukken: echte zen haal je niet uit de boekjes, of door kennis van boeddhistische theorieën, het zit hem in wat anders. Goed. Dat weten we onderhand wel. Daar ging het gisteren nog over. (Link) Maar die tweede zin – “Niet kennen is verdwazing.” – die is een pak origineler. En ze pakt een mogelijke valkuil van de eerste aan. Als je blijft rondbazuinen dat echte zen geen zaak van kennen is, loop je het risico dat je zaak omdraait en denkt dat elke vorm van niet-kennen zen is. De Amerikaanse zenleraar Dan Leighton heeft dat ooit eens lobotomie-zen genoemd. Het idee dat een leeg hoofd, niet nadenken, niets weten of begrijpen het grote ideaal is. Want dat, zegt Nanquan dus al in de negende eeuw, zet verdwazing op een voetstuk . Er is geen enkele reden om intellectuele luiheid de hemel in te prijzen. Maar het intellect is niet alles. Er zit nog een heel lichaam rond dat brein. En dat doet mee.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.