18 mei
Case
Toen Shishuang een leerling van Daowu werd, vroeg hij zijn leraar: “Wat is de waarheid die met ogen gezien kan worden?"
Daowu riep Shishuang.
Shishuang zei: “Ja?”
Daowu zei: “Kun je alstublieft wat vers water in de vaas gieten?”
Shishuang deed dat.
Daarop vroeg Daowu beleefd: “Wat vroeg je me nu ook alweer?”
Shishuang herhaalde zijn vraag.
Daowu stond op en verliet Shishuang meteen.
Op dat moment had Shishuang iets begrepen.
(Shinji Shobogenzo)
Kort
It's the interactions, stupid!
Iets langer
Shishuang vraagt zijn leraar Daowu om het over zen te hebben zonder terug te vallen op teksten of theorie. Daarop kun je allerlei verschillende antwoorden geven. Je kunt erop wijzen dat de vogels aan het fluiten zijn. Of dat deze bamboestengel kort is en deze bamboestengel lang. Dat soort van antwoorden vind je vaak in zenbloemlezingen. Daowu tapt echter uit een ander vaatje. Hij geeft Shishuang maar liefst vier antwoorden. 1) Hij roept Shishuang. 2) Hij vraagt hem om vers water in de vaas te gieten. 3) Hij vraagt om de vraag te herhalen. 4) En hij wandelt weg. Pas bij het vierde antwoord ziet Shishuang dat zijn vraag de hele tijd beantwoord werd.
Wat mij opvalt is hoe nadrukkelijk het verhaal vermeldt dat Daowu Shishuang beleefd benadert. In het negende-eeuwse China waarin dit gesprek zich afspeelt, kon een leraar een leerling perfect neerbuigend of zelfs agressief behandelen. Hier benadert Daowu Shishuan expliciet hoffelijk. Die hoffelijkheid lijkt mij Daowu's antwoord te zijn. Dat is zen-waarheid 'die met de ogen gezien kan worden', en die ertoe doet: de kwaliteit van onze interacties. Niet zozeer de interactie met de Waarheid, het Heelal, of het Bestaan. Maar de concrete, constant hernieuwende, en altijd tijdelijke interacties met wie (of wat) voor ons staat. In het hele gesprek toont Daowu toont interacties die met de ogen te zien zijn: datgene wat er gebeurt als hij Shishuang roept, datgene wat het gebeurt als hij hem vraagt om water in de vaas te gieten, datgene wat er gebeurt als hij hem vraagt de vraag te herhalen... Allemaal gewone interacties. Pas als Daowu plots en rare interactie installeert - datgene wat er gebeurt als hij abrupt en zonder duidelijke reden wegwandelt - ziet Shishuang in waar het om gaat. Verlichting is onze relaties verlichten.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.