17 mei
Case
Shiti vroeg aan zijn assistent-leerling: “Waar ga je naartoe?”
De leerling zei: “Ik zou graag in de meditatiezaal mijn lunch verder opeten.”
Shiti vroeg: “Waarom denk je dat ik dat niet weet?”
De leerling vroeg: “Wat had ik dan moeten zeggen?”
Shiti vroeg: “Ik vraag je naar je oorspronkelijke zelf.”
De leerling zei: “Als u me naar mijn oorspronkelijk zelf vraagt, dan zeg ik u dat ik gewoon mijn lunch ga eten.”
De meester zei: “Jij bent niet voor niets mijn assistent.”
(Shinji Shobogenzo)
Kort
Een oprechte praktijk versplintert clichés.
Iets langer
Dit gesprek speelt zich af in de twaalfde eeuw. Tegen die tijd is het al een half millennium lang de gewoonte voor zenmeesters om hun leerlingen te vragen waar ze naartoe gaan of waar ze vandaan komen. Als die leerlingen dan antwoorden met de plek waar ze vandaan komen of de plek waar ze naartoe gaan, krijgen ze op hun donder. Want ze hadden moeten antwoorden van waaruit hun manier van bestaan voortkomt, of waar hun 'ware' of 'oorspronkelijke geest' op gericht is. Dat levert heel mooie en vaak grappige gesprekken op. Maar vijfhonderd jaar later lijkt de leerling van Shiti het wel een beetje gehad had met dat spelletje. Hij draait de zaken om. Hij houdt zich van de domme en geeft een 'gewoon' antwoord. Shiti trapt in de val van zijn leerling en zegt dat hij teleurgesteld is in zijn assistent, die in de monnikengemeenschap een belangrijke functie inneemt. De leerling lokt Shiti uit zijn tent door hem te vragen wat hij dan had moeten antwoorden. Shiti trapt opnieuw in de val en zegt dat hij naar de oorspronkelijke geest had gevraagd. Qua zengesprek lijkt het helemaal fout te lopen. In plaats van een diep en mysterieus gesprek, ligt alles nu gewoon op tafel. Tot blijkt dat dit precies de bedoeling was van de leerling. Voor hem is er geen verschil tussen 'diepe zen' of 'de oorspronkelijke geest', en het feit dat hij hier en nu onderweg is naar zijn lunch. Shiti ziet in dat hij in de val getrapt is. Zijn leerling heeft een oprechte praktijk heeft die zelfs traditioneel gekoesterde clichés versplintert.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.