17 mei
Case
Shiti vroeg aan zijn assistent-leerling: “Waar ga je naartoe?”
De leerling zei: “Ik zou graag in de meditatiezaal mijn lunch verder opeten.”
Shiti vroeg: “Waarom denk je dat ik dat niet weet?”
De leerling vroeg: “Wat had ik dan moeten zeggen?”
Shiti vroeg: “Ik vraag je naar je oorspronkelijke zelf.”
De leerling zei: “Als u me vraagt naar mijn oorspronkelijk zelf, dan zeg ik u dat ik mijn lunch ga eten.”
De meester zei: “Jij bent niet voor niets mijn assistent.”
(Shinji Shobogenzo)
Kort
Een oprechte zenpraktijk versplintert clichés. Ook zen-clichés.
Iets langer
Als vroege zenmeesters hun leerlingen vroegen waar ze naartoe gingen of waar ze vandaan kwamen, was het de bedoeling dat die leerlingen iets van hun begrip van de zen uitdrukten. Dit gesprek hierboven speelt zich af in de twaalfde eeuw, en blijkbaar had de assistent van Shiti het een beetje gehad met dat soort gesprekken. Hij geeft een 'gewoon' antwoord om het cliché te omzeilen. Shiti trapt in de val en drukt zijn teleurstelling uit. De leerling lokt Shiti nog meer uit zijn tent en vraagt wat hij dan wel had moeten antwoorden. Shiti trapt opnieuw in de val en zegt dat hij naar de oorspronkelijke geest had gevraagd. In plaats van een klassiek mysterieus zen gesprek krijgen we hier dus een interactie waarin alles op tafel ligt. Het zen-moment gaat helemaal de mist in. Tot blijkt dat dit precies de bedoeling was van de assistent. Voor hem is er geen verschil tussen 'diepe zen' of 'de oorspronkelijke geest', en het feit dat hij hier en nu onderweg is naar zijn lunch. Shiti ziet in dat hij in de val getrapt is en prijst zijn assistent om zijn frisse insteek.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.