12 mei
Case
Toen meester Linji op sterven lag, kwam zijn leerling Sansheng hem opzoeken.
Linji zei: "Vernietig na mijn dood de ware schat van mijn dharma-oog niet."
Sansheng vroeg: "Hoe zou ik de ware schat van het dharma-oog van mijn leraar kunnen vernietigen?"
Linji vroeg: “Als nu plots iemand zou verschijnen om je een vraag te stellen, hoe zou je dan antwoorden?”
Sansheng riep meteen: “Katsu!”
Linji zei: “Wie had gedacht dat de ware schat van mijn dharma-oog vernietigd zou worden door deze blinde ezel?”
Kort
Volgen en imiteren zijn twee verschillende dingen.
Iets langer
Meester Linji was een heel krasse Chinese zenmeester uit de negende eeuw. Hij is bekend omwille van uitspraken als “Als je de Boeddha tegenkomt, moet je hem doden” – die in deze reeks wellicht nog aan bod zal komen – en zijn gewoonte om leerlingen met een filosofische vraag vaak te antwoorden met een luide schreeuw: “Katsu!” Soms zo luid dat hun oren er nog dagen van suisden. (Don't do this at home.)
Op zijn sterfbed drukt Linji uit dat hij hoopt dat zijn zenstijl niet met hem zou sterven. “De ware schat van het dharma-oog” is een vaste zenuitdrukking voor een juiste leer (dharma) en praktijk. Linji's hoop werd wel degelijk vervuld, want zijn stijl leeft nog altijd voort in één van de belangrijkste stromingen van de zen die in het Japans naar hem vernoemd is: rinzai. Dat kon Linji toen nog niet weten. En hij lijkt er niet gerust op te zijn. Hij wordt ook meteen teleurgesteld te worden door Sanshengs antwoord. Die hoopt goed te doen door de geliefde kreet van Linji luid te herhalen: “Katsu!” Om zo zijn trouw aan hem uit te drukken. Maar Linji is daar duidelijk niet van gediend. Hij wil geen kopies van zijn manier van doen voortbrengen. Hij lijkt vooral te hopen dat de creativiteit en de energie die hij aan de dag legde om de zen vorm te geven, voortgezet kan worden. En dat laat hij op zijn eigen krasse wijze meteen merken aan zijn leerling. Als je mij wil volgen, moet je me vooral niet kopiëren. Linji imiteren is niet zo moeilijk. Trouw zijn aan een voorbeeld door erdoor geïnspireerd te zijn en op basis daarvan iets nieuws uit te vinden, is de spirit van Linji's zen.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.