11 mei
Case
“Anderen zullen kwaadspreken zijn, wij zullen het kwaadspreken achterwege laten – zo gaat verwijdering in zijn werk.”
(Sallekha Sutta)
Kort
Met alleen maar meditatieve concentratie verandert er maar weinig.
Iets langer
De Boeddha is hier aan het woord. Zojuist heeft een monnik hem verteld dat zijn concentratie zo vergevorderd is dat hij tijdens zijn meditatie zo goed als niets meer ervaart. De monnik vraagt een beetje schaapachtig of hij daarmee 'de verwijdering' heeft bereikt. Dat is codetaal voor: "Beste Boeddha, ik heb heel diepe meditaties. Ben ik nu verlicht?" De Boeddha reageert droogjes: “Neen, wat jij ervaren hebt, noem ik eerder 'wat rustiger worden'.” Dat moet aangekomen zijn. Het zou een tikje gemeen zijn mocht de Boeddha het daarbij had gelaten. Maar meteen nadien steekt de Boeddha van wal met maar liefst vierenveertig raadgevingen over hoe een verlicht leven eruit ziet, of hoe de bronnen van leed verwijderd worden. Elk van die vierenveertig raadgevingen volgt dezelfde formule: “Anderen zullen (iets onhebbelijks) doen, wij zullen dat niet doen – zo gaat verwijdering in zijn werk.” Het citaat hierboven is de zesde raadgeving. Er kwamen er dus nog vijf voor en er zullen er nog achtendertig volgen.
Alle vierenveertig raadgevingen gaan over concrete acties, waarbij je een oude negatieve gewoonte herkent, ze bewust een halt toeroept, en ze niet volgt. Ook als iedereen in je omgeving het toch doet. Het feit dat anderen zich misdragen gebruiken we inderdaad heel vaak als excuus om het zelf niet beter te hoeven doen. Dat kan begrijpelijk zijn, maar bevrijdend is wat anders. Bronnen van leed worden niet in één klap weggenomen, we laten ze één voor één hun eigen energie uitputten door er telkens opnieuw niet te volgen. De Boeddha noemt er nu vierenveertig. Het hadden er net zo goed tweehonderd kunnen zijn.
Meditatie speelt in dit proces van verwijderinge wel degelijk een belangrijke rol. Niet zozeer als verlichtingstechniek. Maar als de praktijk van jezelf te leren zien als een ruimte waarin allerlei neigingen, sensaties en identificaties rondsuizen, die je proberen te verleiden hen te volgen. Door zo naar jezelf te kijken, in een houding waarbij je op niets ingaat, en alles laat passeren, kun je ervaren dat je bestaan veel ruimer is dan om het even welke neiging. Dat maakt het gemakkelijker om je in je dagelijkse leven geen oor te laten aannaaien door je oude patronen. Maar opdat die oude patronen echt zouden verdwijnen, moeten ze een tijd eroderen. Daarvoor zet je je vermogen om niet te reageren in. En om betere patronen te laten ontstaan, moet je ze opzettelijk inzetten. Of anderen de oude patronen blijven gebruiken of niet. Zo gaat verwijdering in zijn werk.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.