3 mei
Case
“Als je zegt dat het zo is, voeg je een kop toe aan het leven. Als je zegt dat het niet zo is, snij je het leven de kop af.”
(Shoyoroku)
Kort
Mededogen vraagt om een scherpe blik – en het vermogen daarmee om te kunnen.
Iets langer
Deze case heb ik geplukt uit een dramatische gesprek. De negende-eeuwse Chinese zenleraar Luopu ligt op zijn sterfbed en legt deze zin voor aan zijn leerlingen. Wie een goed antwoord geeft, wordt zijn opvolger. Helaas antwoordt niemand naar zijn zin en hij sterft zonder opvolger. Chinese zenleraren hechtten nogal belang aan het vinden van een goede opvolger, dus is dit naar oude zennormen een droef verhaal.
Ik zal niet beweren dat ik hier het antwoord zal leveren dat Luopu had gewild. Maar ik denk dat zijn uitlating ons wel kan inspireren. Ik zie er in de eerste plaats een handleiding in om meedogend door het leven te gaan. Of eerder hoe het niet t doen. Eén van de beste manieren om ons mededogen de nek om te wringen is denken dat je weet hoe het zit met iemand anders. Door te denken “deze kerel is zus of zo” leg je je beeld van hem vast, waardoor de kans kleiner wordt dat je naar aspecten van hem kijkt die niet bij jouw beeld passen. Zo lijkt het alsof je een onbeweeglijk masker op de ander zijn gezicht zet. Of zoals Luopu het zegt: alsof je een kop aan het leven toevoegt. Weten wordt dan een excuus om niet te kijken.
Een andere efficiënte manier om het mededogen te fnuiken is doen alsof je helemaal niets kunt zeggen over iemand, omdat elk mens zichzelf is en nooit echt gekend kan worden. Nu is iedereen inderdaad wel fundamenteel mysterieus, maar doen alsof je helemaal niets ziet is onzin. Zo snij je de kop van het leven eraf: je wendt je af van die dingen die wel degelijk helder zijn, en waarmee je aan de slag zou kunnen. Niet-weten wordt dan een excuus om niets te doen.
Mededogen vraagt een scherpe blik. En het vermogen om met die scherpte om te kunnen. Zoals alles is het beeld dat van iets of iemand hebben tijdelijk, afhankelijk van omstandigheden en onvolledig. Een zenmens is iemand die dat grondig inziet – en toch in actie komt.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.