30 april
Case
Een leerling vroeg aan Mazu: “Wat voor mens is onafhankelijk van alle dingen of verschijnselen?”
Mazu antwoordde: “Ik zal je dat vertellen nadat je al het water van de Seiko-rivier in één geut opgedronken hebt.”
Kort
Zou dat wenselijk zijn?
Iets langer
Dit is weer zo'n zengesprek dat je minstens op twee manieren kunt interpreteren. In de eerste interpretatie vertelt Mazu op mystiek-poëtische wijze hoe je onafhankelijk kunt zijn van alle dingen en verschijnselen. In die lezing zou zijn vreemde antwoord iets kunnen betekenen als: zodra je de realiteit niet onderverdeelt in datgene wat binnen in je gebeurt en wat dat zich buiten jou afspeelt, zodra je in één klap dat dualistische beeld loslaat, kun je je vrij bewegen. Dat is een populaire lezing. Maar er is er ook een andere mogelijk. En die interesseert me eerlijk gezegd meer. Ze is misschien iets minder mystiek spectaculair, maar ze lijkt me relevanter voor onze wereld vandaag.
Mogelijk zegt Mazu met zijn vreemde antwoord dat de vraag van de leerling te gek voor woorden is. Net zoals niemand die hele rivier in één slok kan opdrinken. Zelfs al zou iemand dat kunnen, het zou op geen enkele wenselijk zijn. En zo ook is het klinkklare onzin en onwenselijk om iemand te willen worden die onafhankelijk is van alle dingen of verschijnselen. Meer zelfs, het is dat soort van hoop die op dit moment de wereld naar de bliksem helpt. Omdat we 'vrijheid' of 'autonomie' verwarren met onafhankelijk zijn van alle dingen of verschijnselen. We zijn trouwens volop bezig met in één geut alle grondstoffen van de Aarde te slokken, ten nadele van alles wat samen met ons leeft en na ons komt. We gedragen ons alsof we werkelijk onafhankelijk zijn van de bedding waaruit we zijn voortgekomen.
In het betere geval slaan termen als 'vrijheid', 'verlichting', 'ontvoogding' en 'waardigheid' op een compleet ander ideaal dat vertrekt vanuit de vraag: hoe kunnen we op de meest wijze manier verbonden zijn met alle dingen en verschijnselen waarmee we contact maken? Hoe worden we de best mogelijke kinderen van de Aarde? De best mogelijke ouders van morgen? De best mogelijke voorouders van de verre toekomst? Dat zijn onze meest prangende verlichtingsvragen vandaag. Dat is onze vraag naar vrijheid en waardigheid.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.