24 april
Case
“Zen laat je nooit met rust.”
(Daisetz Suzuki)
Kort
Dat is waar. En maak dat aub gebruik van!
Iets langer
Daisetz Suzuki (1870-1966) was een heel invloedrijke figuur voor de westerse zen. Hij was een Japanse professor filosofie met enige zen-ervaring, die na de tweede wereldoorlog naar de Verenigde Staten trok en er les gaf over het zenboeddhisme. Hij schreef ontzettend veel boeken die een gretige aftrek vonden in het westen. Ook in mijn eigen leven heeft hij die rol gehad. Zijn Inleiding in het zenboeddhisme was het allereerste boekje dat ik over zen las. Toen ik het boekje uitgelezen had, wist ik twee dingen heel zeker: ik had er maar weinig van begrepen, én ik zou mijn leven wijden aan deze rare zen.
Toen ik een paar jaar later zelf zen begon te beoefenen, begreep ik dat Suzuki's zenboekjes op zijn minst gekleurd waren. In Suzuki's jeugd stond Japan stond onder invloed van de westerse Romantiek en dat bepaalde Suzuki's beeld van het zenboeddhisme mee. Het enige wat voor hem telde waren de spontane individuele verlichtingservaringen. Rituelen, teksten, gemeenschapszin en vooral morele leefregels waren allemaal bijkomstig. Geen wonder dat zijn versie van de zen er zo vlotjes inging bij de tegencultuur van wilde jaren 1950 en 1960.
Suzuki's zen was mijn eerste beeld over wat zen hoorde te zijn. Er zouden er heel wat andere volgen. Hoe meer ik zen bestudeerde, in teksten, in meditatie en in boeddhistische gemeenschappen, hoe vaker ik mijn mening over zen moest herzien. Jaar na jaar verschoof mijn beeld van wat zen was. Niet alleen omdat ik er meer over begon te weten, maar vooral omdat de wereld waarin ik zen bestudeerde jaar na jaar veranderde.
Bijna veertig jaar nadat ik dat eerste boekje las, moet ik erkennen dat ik nog altijd bezig ben met uit te maken wat die zen nu precies is. Suzuki's beeld heb ik achter me gelaten. Maar één zin van hem heb ik wel altijd onthouden: “Zen laat je nooit met rust.” Een beoefende zen verschuift altijd. Zodra je denkt dat je 'er' bent, tonen er zich andere aspecten. Andere uitdagingen. Die soms je hele beeld van de zen op zij, kop zetten. Telkens opnieuw word je geconfronteerd met die ene vraag: wat doet dit met je zen? Laat je je zen verstenen tot een museumstuk? Maak je van je zen een hoekje waarin je je gezellig verlicht kunt voelen? Of laat je je zen uit zijn rust schoppen, om antwoord te geven aan de vragen van je tijd? Om een volgende stap in je zen te zetten? Een stap die je tevoren misschien nooit voor ogen had gehad. Maar die plots wel de kern van de zen blijkt te vormen. De vraag komt van de wereld. Het antwoord is aan jou.
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.