2 Januari
Case
“Gewone mensen hebben allerlei illusies over de verlichting. Boeddha's belichten hun illusies.”
(Dogen Kigen)
Kort
Als je iemand ontmoet die zegt verlicht te zijn, maak je dan maar snel uit te voeten.
Iets meer info
Dogen Kigen (1200-1253) is een gigant uit de middeleeuwse Japanse zen. Zijn schrijfsels omvatten enkele duizenden bladzijden. Daarin neemt hij alle mogelijke zen-clichés op de korrel. Dikwijls drukt hij zich daarbij ingewikkeld uit, om niet te zeggen hermetisch. Maar in dit zinnetje spreekt hij helder en eenvoudig. Het komt uit de Genjokoan, en hij behandelt er een van de grootste misvattingen over boeddhistische verlichting.
Vaak wordt gedacht dat het zenboeddhisme mikt op een spectaculaire mystieke extase, waarna je kunt zeggen dat je 'ontwaakt' bent. Zulk extases bestaan. Ze zijn niet eens zo moeilijk om op te wekken. Bijvoorbeeld in meditatie. Maar de vraag is of ze echt zo belangrijk zijn.
Veel belangrijker is het om in onze meditatie 'brain space' te ontwikkelen, waarin we de rust, het vertrouwen en vooral de moed kunnen ontwikkelen om onze idiote kanten te bekijken. Zodat we kunnen toegeven dat ze werkelijk idioot zijn. Zodat wij en onze omgeving er minder het slachtoffer van worden. Helaas huizen onze grootste idiotieën daar waar we denken verlicht te zijn.
Voor Dogen is een boeddha niet iemand die voor eens en voor altijd verlicht is. Boeddha's zijn net diegenen die bereid zijn om op elk moment een illusie als een illusie te ontmaskeren. Dat klinkt misschien minder spectaculair dan mystieke extases. Maar als je je daar echt aan geeft, zul je merken dat het spektakel nooit ophoudt. En dat deze zen-weg een pak relevanter is voor je leven én voor je omgeving. Humoristischer ook. Zelfrelativering is het begin van alle wijsheid.
(Voor de hele reeks, zie hier.)