21 november
Case
“Is er enig stof dat niet de spiegel is?”
(Dogen, Kokyo)
Kort
Let op je metaforen!
Iets langer
Gisteren doorbrak Zhaozhou de metafoor van het stof en het ontwaakte zicht. Hier doet Dogen* iets gelijkaardigs. Hij werkt met een oude metafoor die meditatie vergelijkt met het schoonvegen van een spiegel. Een spiegel weerspiegelt wat zich aandient, maar houdt niets vast. Zoals meditatieve aandacht. Stof verstoort deze werking. Net als alle metaforen heeft deze metafoor zijn verdiensten én zijn beperkingen. Want als dit beeld ons doet hopen op een volledig heldere aandacht, kunnen we verleid worden om alles wat ons daarbij stoort weg te duwen. Daardoor vergeten we hier en nu helder te kijken naar datgene wat ons daarvan weerhoudt. Zo kunnen we terechtkomen in een fantasiebeeld geheel zuivere aandacht, of zelfs gedachteloosheid, en in die droom opgeslokt blijven. Zo denken we de hele tijd aan aandacht zonder aandacht te geven.
Daarom draait Dogen de zaken hier om en zegt hij dat het stof natuurlijk zelf ook een spiegel. Wat we ook voelen, denken of ervaren is een weerspiegeling van datgene waartoe we te ontwaken hebben. Kijk niet weg. Kijk. Laat los. En kijk opnieuw. Enzovoort. Laat de zon van de aandahct op de warrelende stofdeeltjes schijnen.
* Dogen Kigen (1200-1253).
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.