Zondag 9 maart
Case
Hoe eindeloos veel levende wezens er ook zijn, ik beloof ze allemaal te bevrijden.
(Shiguseiganmon)
Kort
Zen perverteert makkelijk tot navelstaarderij. Daar moet je je hardnekkig tegen blijven verzetten.
Iets langer
Dit is de eerste van de vier 'bodhisatvageloften'. 'Bodhisattva' is een alternatief boeddhistisch ideaal dat rond het begin van onze jaartelling opkwam. Waar de eerste boeddhisten hun reïncarnaties zo snel mogelijk wilden stoppen om op te gaan in nirvana, vonden bodhisattva's dat te egocentrisch. Zij beloofden daarom te blijven reïncarneren en hun verlichting in te zetten om anderen bij te staan. Pas als iedereen in het heelal verlicht is, gaan zij zelf ook mee naar het nirvana. In de zesde eeuw bedacht Zhiyi, een belangrijke vernieuwer van het Chinese tiantai-boeddhisme, vier bodhisattvageloften. Die werden overgenomen in de zen, waar ze alles dagen herhaald worden.
De eerste gelofte klinkt al meteen onmogelijk. Alle levende wezens bevrijden kun je misschien ernstig nemen als je gelooft in reïncarnatie. Maar wat als je daar niet in gelooft? En hoe moet je mieren of mosselen tot verlichting brengen? Wat zit je dan allemaal te beloven? Die vragen hebben me lang beziggehouden.
Maar na verloop van tijd merkte ik dat mijn zenpraktijk wel degelijk veranderde door deze gelofte. Ik herinner me nog goed hoe, tijdens een retraite in Duitsland, een gedachte hevig kwam opwellen. “Natuurlijk gaat het erom anderen te helpen! Want dat is wat alles anders maakt! Alleen maar wat zitten mikken op mijn eigen verlichting is hooguit veredeld narcisme!” Dat was een heel blijde gebeurtenis. Alsof ik een oude jas binnenstebuiten trok en merkte dat hij nu pas goed zat.
Natuurlijk is deze gelofte onmogelijk. Dus kun je ook nooit denken dat je er klaar mee bent. Dat scheelt. Het betekent ook niet noodzakelijk dat je jezelf helemaal uit het oog moet verliezen. Per slot van rekening ben je zelf één van de levende wezens die je zonet beloofd hebt te bevrijden.
Voor de hele reeks, klik hier.