Zondag 9 maart
Case
Hoe eindeloos veel levende wezens er ook zijn, ik beloof ze allemaal te bevrijden.
(Shiguseiganmon)
Kort
Zen perverteert makkelijk tot navelstaarderij. Daar moet je je hardnekkig tegen blijven verzetten.
Iets langer
De eerste boeddhisten wilden hun reïncarnaties zo snel mogelijk doen ophouden en opgaan in nirvana. Zo stelden ze zich hun ideaal voor. Na enkele eeuwen vonden sommige boeddhisten dat te egoïstisch en ontstond een nieuw ideaal van de 'bodhisattva', die belooft in de wereld te blijven om anderen in hun leed bij te staan.
In de zesde eeuw bedacht Zhiyi*, een belangrijke vernieuwer van het Chinese boeddhisme, vier bodhisattvageloften. Die werden overgenomen in de zen, waar ze elke dag minstens één keer herhaald worden. De eerste gelofte klinkt al meteen onmogelijk. Alle levende wezens bevrijden kun je misschien ernstig nemen als je gelooft in eindeloos veel reïncarnaties. Maar wat als je daar niet in gelooft? En hoe moet je mieren of mosselen tot verlichting brengen? Wat zit je dan allemaal te beloven? Die vragen hebben me lang beziggehouden.
Maar na verloop van tijd merkte ik dat mijn zenpraktijk wel degelijk veranderde door deze gelofte. Ik herinner me nog goed hoe, tijdens een retraite een gedachte opwelde: “Natuurlijk gaat het erom anderen te helpen! Want dat is wat alles anders maakt! Alleen maar mikken op mijn eigen verlichting is veredeld narcisme!” Dat was een heel blijde gebeurtenis. Alsof ik een oude jas binnenstebuiten trok en merkte dat hij nu pas goed zat.
Natuurlijk is deze gelofte onmogelijk. Dus kun je ook nooit denken dat je er klaar mee bent. Dat scheelt. Elke dag vormt ze mee de zin van je bestaan.
De gelofte betekent ook niet dat je jezelf helemaal uit het oog moet verliezen. Per slot van rekening ben je zelf één van de levende wezens die je zonet voor de zoveelste keer beloofd hebt te bevrijden.
* Zhiyi (538-597).
Voor de hele reeks, klik hier.