17 december
Case
Een leerling vroeg: “Is iemand die niet langer bedrogen wordt door goed en kwaad bevrijd?”
Zhaozhou antwoordde: “Neen.”
De leerling vroeg: “Waarom niet?”
Zhaozhou zei: “Omdat hij temidden van goed en kwaad leeft.”
Kort
Niet slecht.
Iets langer
Af en toe wordt beweerd dat een verlicht mens goed en kwaad overstijgt. Het is inderdaad mogelijk om een perspectief in te nemen waarin we ophouden met evalueren of oordelen. In sommig meditatieve toestanden bijvoorbeeld. Maar om dat perspectief gelijk te stellen aan verlichting moeten we haast psychopatisch onverschillig zijn. Of een lafaard, die zich liever hult in rozige mystiek dan zich te openen voor een verlicht mededogen. Voor Zhaozhou* is bevrijding iets anders. Het begint bij de erkenning dat er dingen zijn die het leven miserabel maken, en dingen die dat niet doen.
In een iets andere lezing spot Zhaozhou met het idee dat verlichting goed en kwaad overstijgt. Want op de keper beschouwd heeft iemand die dat gelooft gewoonweg een andere versie van goed en kwaad voor ogen. 'Goed' is dan: inzien dat er eigenlijk geen goed of kwaad is. 'Kwaad' is dan: denken dat er wel goed en kwaad zijn. We ontsnappen niet aan goed en kwaad. De vraag is hoe we die tweedeling wijs en meedogend kunnen invullen.
* Zhaozhou Congshen (778-897).
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.