20 november – Wat als het stof is weggeveegd?
Case
Een leerling vroeg: “Hoe is het wanneer het stof is weggeveegd en de Boeddha gezien wordt?
Zhaozhou antwoordde: “Het is niet zozeer dat het stof niet is weggeveegd, maar de Boeddha kun je onmogelijk zien.”
Kort
Leeg is leeg.
Iets langer
Zhaozhou's* leerling wil weten wat er te zien is als je ontwaakt bent. Een van de oudste boeddhistische uitdrukkingen voor wie niet ontwaakt is, is zeggen dat ze stof op hun ogen hebben. Het hoort bij de metafoor van 'ontwaken'. De leerling trekt die metafoor te ver door. Hij denkt dat als alle stof weggeveegd is dat je de Boeddha, of de ontwaakte toestand, zult zien. Of de realiteit zoals ze is, in de veronderstelling dat die realiteit dan wel een verlichte realiteit zal zijn. Vertrekkende vanuit de metafoor van het ontwaken is dat niet zo gek gedacht. Maar we mogen niet vergeten dat ontwaken een metafoor is voor een verandering die niet zo gemakkelijk te beschrijven is. Zhaozhou grijpt in. Als je denkt dat je de Boeddha of de verlichting ziet, vergis je je. Het punt is niet zozeer de verlichte realiteit zien. Verlichting is je illusies als illusies doorzien. Je hechten aan het ander beeld van de realiteit dat nadien opduikt is een nieuwe illusie.
* Zhaozhou Congshen (778-897).
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky.