1 februari
Case
Een monnik vroeg Zhaozhou: “Wat is Zhaozhou?”
Zhaozhou antwoordde: “Noorderpoort, Oosterpoort, Zuiderpoort, Westerpoort.”
Kort
Zen is je leren te openen èn sluiten voor en naar de wereld.
Iets langer
Zhaozhou's antwoord lijkt op een schoktherapie: Hij zegt iets absurds om de leerling uit zijn filosofische of abstracte denken te schoppen. Dat is een heel populaire lezing.
Maar misschien is hier nog wat anders aan de hand. Dat wordt duidelijker als je twee dingen voor ogen houdt. Ten eerste is Zhaozhou niet alleen de naam van een zenleraar, maar ook van een stad. Die stad had een omwalling, met in elke windrichting een poort. Ten tweede functioneert een traditionele zenleraar als de vertegenwoordiging van het zenideaal. In het beste geval weten de leraar en zijn leerlingen heus wel dat de leraar niet volmaakt is, en dat die vertegenwoordiging een rol is, een functie. In het mindere geval denken de leraar en/of de leerlingen wel dat de leraar volmaakt is, treedt de guru-val in werking, en daarbij is niemand geholpen.
Als je die twee dingen bij elkaar brengt, ziet het gesprek er meteen anders uit. De leerling vraagt niet zozeer naar het ware ik van Zhaozhou, maar naar de manier waarop hij leraar is: hoe help jij anderen om de zenweg te bewandelen? Zhaozhou vergelijkt zijn leraarschap met wat poorten in een stadsmuur doen. Poorten zijn regelbare doorgangen in muren, die de interactie tussen de binnenkant (de binnenstad) en de buitenkant (de buitenwereld) regelen. Ze worden bestuurd door poortwachters, die voortdurend alert zijn. Dreigen er een kwalijke invloeden van buiten de stad binnen te dringen? Dan gaan de poorten dicht. Komen er heilzame invloeden aankloppen? Dan gaan de poorten open. Zo ziet Zhaozhou zijn rol: mensen aanleren hoe ze hun interacties met de wereld kunnen beheren. Opdat hun eigen zenpraktijk ook werkt als een stadsmuur met poorten, de 'huid' van een stad, zeg maar. Die zorgt ervoor dat goede invloeden van buiten verwerkt kunnen worden (poorten open) , en negatieve invloeden geweerd (poorten toe). En ook dat je eigen idiote kanten niet al te veel brokken maken in de wereld (poorten toe), en je heilzame invloeden wel degelijk over de wereld verspreid kunnen worden (poorten open).
Voor de hele reek, klik hier.