21 januari
Case
Een leerling vroeg aan Longya: “Wat bereikten de grote meesters van het verleden met hun meditatie?”
Longya zei: “Het lijkt op een dief die een lege kamer binnendringt.”
(Shinji Shobogenzo)
Kort
Neen, hier staat niet dat er niets te rapen valt in zenmeditatie.
Iets langer
Dit gesprekje speelt zich elf eeuwen geleden af, maar het vormt nog altijd het cliché-beeld van de zen. Verwachtingloos zitten. Niets bereiken. Zoals in cartoons, waarin bijvoorbeeld een boeddhistisch monnik voor zijn verjaardag een lege doos krijgt; en hij blij uitroept: “Niets! Precies wat ik wilde!”
In zekere zin valt inderdaad niets te winnen bij meditatie. Je blijft sowieso iemand die ooit onder bepaalde omstandigheden geboren is, die onder allerlei verschillende omstandigheden verandert en in welbepaalde omstandigheden zal sterven. In die zin kun je het leven afdoen als een passage van een dief in een leeg huis: veel moeite voor niets. Maar zo lees ik dit stukje niet. Voor mij gaat het net over enthousiasme.
Het is niet zo dat er geen resultaten zijn in meditatie. Maar tijdens je meditatie hou je je daar niet zo mee bezig. Je geeft je helemaal aan de praktijk. Je spitst je concentratie op de richtlijnen. Soms zelfs verschillende keren per seconde. Het is heel intens. Zo intens als een dief die in een huis binnendringt. Hij weet dat, als hij betrapt wordt, het heel slecht voor hem kan uitdraaien. Alles staat op het spel. Zo doe je ook aan zenmeditatie. Gedreven én in het ongewisse over wat het volgende moment zal gebeuren.
Wat betekent die lege kamer? Als de dief de kamer binnendringt, en hij merkt dat hij in een leeg huis zit, dan is de situatie plots heel anders. Er valt niets te stelen. En waar niets te stelen valt, kan er ook geen dief zijn. Zenmeditatie kan ons doen ontwaken uit een zelfbeeld dat denkt vanalles te moeten scoren, te moeten faken, te moeten stelen, om er te mogen zijn. Om plots te merken dat dat allemaal niet nodig is. Je hoeft geen dief te zijn. De hele kamer is opgeklaard. Ons hele gemoed ook. Er is plots zoveel plaats. Er is plots rust. Wat een verschil!
Zoals in die andere cartoon, waarin twee monniken zitten te mediteren. Plots zegt de ene bedroefd: "Niets is de moeite waard." Waarop de andere stralend antwoordt: "Ja, he!"
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze reeks is ook te volgen op Bluesky