10 januari
Case
Twee monniken zagen een wapperende vlag.
De een zei: "De vlag beweegt."
De ander zei: "De wind beweegt."
Ze raakten er niet uit en legden hun discussie voor aan hun leraar Huineng.
Die zei: "De geest beweegt."
(Platformsoetra)
Kort
Zen is geen wetenschappelijke of esoterische theorie over de wereld.
Iets langer.
Huineng was een beroemd Chinese zenleraar uit de zevende eeuw. Hij heeft zo goed als zeker echt geleefd, al worden hem zo goed als zeker heel wat uitspraken in de mond gelegd. Dit gesprekje is in elk geval heel populair in zenkringen. En zoals zo vaak, kun je het op allerlei manieren lezen.
Ik lees het graag als een poging om zenbevrijding te ontdoen van ronkende esoterische ideeën. Waar gaat de verlichting over? Over de Waarheid? Over de aard van het heelal? Over de essentie van de geest? Over het bewustzijn? Huineng zet zijn leerlingen met beide voetjes op de grond. Zenpraktijk gaat over de manier waarop de bewegingen van je geest een impact hebben op jouw leven en op de wereld.
Ook 'geest' kan makkelijk een ronkende esoterische term worden. Is het bewustzijn eeuwig? Is het de essentie van het heelal? Is alles Bewustzijn? Maar in dit gesprek is 'geest' een woord voor de gewone mentale verschijnselen, zoals die hier en nu opduiken, zoals ze zich aan ons tonen. Dat gewriemel. Die bewegingen. Die oprispingen. Huineng roept op om te zien hoe die verschijnselen opduiken. Waartoe ze ons aanzetten. Op welke manier ze ons in beweging brengen. Wat ze ons doen geloven. En hoe makkelijk we verloren lopen in discussies die er niet toe doen. "De vlag beweegt!" "Neen, de wind beweegt!"
De geest beweegt. Altijd. We worden altijd door iets bezield. Dus wat beweegt ons nu? Worden we in beweging gebracht door iets zinnigs, iets nobels, iets dat het leed in de wereld vermindert? Beweeg dan mee met die wind. Is het geen goede impuls? Volg hem dan niet.
Voor de hele reeks: zie hier.